O_o Basics 7 Isomers

ကေန႔ကေတာ့ Isomer ေတြ အေၾကာင္းကို ဆက္ေၿပာပါ့မယ္။ Isomer ဆိုတာ ဖြဲ႔စည္းပံုတူၿပီးေတာ့ သ႑န္မတူတဲ့ ဓာတ္ေပါင္းေတြလုိ႔ ေၿပာခဲ့ဖူးပါတယ္။ အဲလို ဓာတ္ေပါင္းေတြ သ႑န္ကြဲၿပားေနတာကို Isomerism လုိ႔ေခၚပါတယ္။ Isomerism ေလးမ်ိဳးရွိပါတယ္ - Positional Isomerism, Skeletal Isomerism, Conformational Isomerism နဲ႔ Geometric Isomerism ပါ။ ေနာက္ဆံုး ႏွစ္ခု - Conformational Isomerism နဲ႔ Geometric Isomerism က Cyclo-alkane ေတြနဲ႔ပဲ သက္ဆုိင္ပါတယ္။

Positional Isomer

Positional Isomer ေတြမွာ Hydrogen သုိ႔ အၿခားေသာ branching ေတြက ကြဲၿပားေနၾကပါတယ္။ Carbon ကေတာ့ ဓာတ္ေပါင္းႏွစ္ခုလံုးမွာ ပံုသ႑န္တူပဲ ဖြဲ႔စည္းထားၾကပါတယ္။

Skeletal Isomer

Skeletal Isomerism ကေတာ့ Carbon ေက်ာရိုးကြဲေနတဲ့ သဘာ၀တူညီေသာ ဓာတ္ေပါင္းေတြမွာ ၿဖစ္ပါတယ္။ Carbon ေက်ာရိုးေပါ့ေနာ္။

Conformational Isomer

Conformation Isomer ေတြကေတာ့ ဘယ္အစုက ဘယ္ေနရာမွာ တည္ရွိေနတယ္ဆိုတာမ်ိဳးထက္ ထုထည္ပိုင္းဆုိင္ရာနဲ႔ ပိုသက္ဆုိင္ပါတယ္။ Stereoisomerism နဲ႔ လံုးလံုးလ်ားလ်ားသက္ဆုိင္ပါတယ္။ အစု၀င္ေတြ ေနရာေၿပာင္းခ်င္မွ ေၿပာင္းမွာေပမယ့္ hybrid bond ေတြေၾကာင့္ Bond angle ဒီဂရီေတြ ကြဲၿပားသြားတာမ်ိဳးပါ။

Geometric Isomerism

Geometric Isomer ေတြမွာ cyclo-alkane ေတြရဲ႔ ေနရာတည္ရွိပံုေတြ ကြာၿခားသြားတဲ့အတြက္ Isomer ေတြ ၿဖစ္ေပၚလာတာပါ။ Cyclic ring ေတြရဲ႕႔ တည္ရွိပံုသ႑န္ေတြက တူညီေပမယ့္ hydrogen, carbon နဲ႔ hydroxyl bond ေတြ ေပါင္းစပ္ပါ၀င္ေနပံုက ကြာၿခားေနတဲ့အတြက္ Geometric Isomerism ေပၚေပါက္လာတာပါ။

O_o Basics- 6 hydrocarbons

ကေန႔မွာေတာ့ Organic Chemistry အေၿခခံကို စေ၇းပါမယ္။ Organic Chemistry အေၾကာင္းကို ေၿပာမယ္ဆိုရင္ Hydrocarbon ေတြ အေၾကာင္းက မပါလုိ႔မၿဖစ္ပါဘူး။ Organic compound ေတြအားလံုးကို Hydrocarbon ေတြနဲ႔ ဖြဲ႔စည္းထားတာမုိ႔ပါ။
Hydrocarbon ကို ႏွစ္မ်ိဳးနွစ္စား ခြဲလို႔ရပါတယ္ - unsaturated နဲ႔ saturated ပါ။ အလြယ္ဆံဳး ေၿပာရရင္ saturated ဆိုတာက ေမာ္လီက်ဴးေတြ အားလံုးၾကားမွာ single bond လုိ႔ ေခၚတဲ့ electron ႏွစ္လံုးကို မွ်ထားတဲ့ သေဘာရွိတဲ့ ဓာတ္ေပါင္းေတြကို ေခၚတာပါ။ unsaturated ဆိုတာကေတာ့ ဓာတ္ေပါင္းတစ္ခုမွာ double သုိ႔ triple bond ေတြ တစ္ခု သို႔ တစ္ခုထက္ပိုၿပီး ပါေနတာကို ေၿပာတာပါ။ saturated hydrocarbon က alkane တစ္မ်ိဳးတစ္စားပဲ ရွိေပမယ့္ unsaturated ကေတာ့ double နဲ႔ triple bond နွစ္မ်ိဳးရွိတဲ့အတြက္ alkene - double bond နဲ႔ alkyne - triple bond ဆိုၿပီး ႏွစ္မ်ိဳး ကြဲသြားပါတယ္။
Hydrocarbon ေတြကုိ နာမည္ေပးပံုက ရွင္းပါတယ္။ Saturated hydrocarbon (single bond ေတြပဲ ပါတဲ့ ဓာတ္ေပါင္းေတြ) ကိုဆုိရင္ --ane နဲ႔ အဆံုးသတ္ေပးၿပီး အေရွ႕ကေတာ့ ေရာမအကၡရာနံပါတ္ေတြကို Carbon ဘယ္နွလံုးပါလဲေပၚမူတည္ၿပီးေတာ့ ၿဖည့္စြက္ေပးပါတယ္။ ဥပမာ၊ Carbon ငါးလံုးပါရင္ ေရာမအကၡရာ ငါး က pentose အဲတာကို --ane နဲ႔ အဆံုးသတ္ေပးလိုက္ေတာ့ Pentane ၿဖစ္သြားပါတယ္။ Carbon ေၿခာက္လံုးပါရင္ ေရာမ အကၡရာ ေၿခာက္ - Hex ကိုယူၿပီး --ane ၿဖည့္ေပးလုိက္ပါတယ္။ အဲေတာ့ ဓာတ္ေပါင္းနာမည္က Hexane ပါ။ Unsaturated Hydrocarbon ေတြမွာေတာ့ အဆံုးသတ္ေတြက ကြဲၿပားပါတယ္။ double bond ေတြနဲ႔ ဖြဲ႔စည္းထားတဲ့ unsaturated hydrocarbon ေတြကို --ene နဲ႔ အဆံုးသတ္ေပးၿပီး triple bond ေတြနဲ႔ ဖြ႕ဲ႔စည္းထားတဲ့ ဓာတ္ေပါင္းေတြကိုေတာ့ --yne နဲ႔ အဆံုးသတ္ေပးပါတယ္။ ပါ၀င္တဲ့ Carbon အေရအတြက္ကိုေတာ့ ေရာမနံပါတ္ေတြနဲ႔ပဲ ေပးပါတယ္။
အဲဒီလို နာမည္ေပးနုိင္ဖို႔အတြက္ ေရာမ နံပါတ္ေတြကိုေတာ့ သိဖို႔ လိုပါလိမ့္မယ္။ ေအာက္ဘက္မွာ ေရာမ နံပါတ္ေတြကို လုိအပ္သလို အသံုးၿပဳနုိင္ဖို႔ ပံုနွင့္ေဖာ္ၿပထားပါတယ္။
Hydrocarbon အေၾကာင္းကို ေၿပာမယ္ဆိုရင္ Isomer အေၾကာင္းကိုလညး္ ေၿပာရပါလိမ့္မယ္။ Isomer ဆိုတာက Hydrocarbon ဓာတ္ေပါင္းတစ္မ်ိဳးတည္းကိုပဲ ဖြဲ႔စည္းပံု ပုံသ႑န္အရ ကြာၿခားေနတာကို သံုးတဲ့ အသံုးအႏွုန္းပါ။ ဥပမာၿပရရင္ saturated hydrocarbon တစ္မ်ိဳးၿဖစ္တဲ့ Propane ပါ။ အေပၚက ဇယားမွာ ၿပထားသလုိပဲ Propane မွာ Carbon သံုးလံုးပါပါတယ္။ ေဖာ္ၿမဴလာက C3H8 ပါ။ Propane ကို ရိုးရုိးရွင္းရွင္း ေဟာဒီလို တည္ေဆာက္လို႔ရပါတယ္။အဲဒီလုိ မတည္ေဆာက္ပဲ ေနာက္တစ္နည္းနဲ႔ တည္ေဆာက္ၾကည့္မယ္ ဆုိရင္ ေဟာဒီလို ပံုသ႑န္ ထြက္ပါတယ္။
ႏွစ္ခုလံုးမွာ Carbon နဲ႔ Hydrogen အေရအတြက္ အညီအမွ်ပဲ ပါၾကပါတယ္။ ေဖာ္ၿမဴလာကလည္း တူတူပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ တကယ္တမ္း တည္ေဆာက္ၾကည့္လိုက္တဲ့အခါက်ေတာ့ ဓာတ္ေပါင္းဖြဲ႔ပံုက ႏွစ္မ်ိဳးကြဲသြားပါတယ္။ အဲဒီလုိ ကြဲၿပားေနတတ္တဲ့ နာမည္တူ၊ ပါ၀င္မွုညီမွ်တဲ့ ဓာတ္ေပါင္းေတြကို Isomer ေတြလို႔ ေခၚၾကပါတယ္။ ဒီေလာက္ဆုိရင္ စာဖတ္သူလည္း Isomer ကို သေဘာေပါက္ေလာက္ပါၿပီ။
Isomer ေတြ နဲ႔ ဓာတ္ေပါင္းဖြဲ႔စည္းပံု အေၾကာင္းေတြကို ေၿပာရင္းနဲ႔ ေနာက္ထပ္ထူးၿခားတာ တစ္ခုကိုဆက္ေၿပာပါ့မယ္။ တခါတရံက်ေတာ့ electron ဆြဲအားအရ အတည္ၿငိမ္ဆံုးသ႑န္ကို ဓာတ္ေပါင္းက ယူတဲ့အခါမွာ အ၀ိုင္းသ႑န္ bond ေတြ ၿဖစ္သြားတတ္ပါတယ္။ အဲဒီလုိ အခါမ်ိဳးက်ေတာ့ အဲဒီ ဓာတ္ေပါငး္ရဲ႕ နာမည္ေရွ႕႔မွာ cyclo- ဆိုတာကို ေပါင္းထည့္ေပးရပါတယ္။ ဥပမာ၊ Carbon ငါးလံုးပါတဲ့ pentane ဆုိရင္ cyclopentane ေပါ့။ အဲဒီလို မွည့္ေခၚရပါတယ္။ (*** cyclo-methane နဲ႔ cyclo-ethane ရယ္လုိ႔ မရွိပါဘူး။)
အခုဆိုရင္ Hydrocarbon ေတြအေၾကာင္း အေၿခခံအေတာ္မ်ားမ်ားကို ေဖာ္ၿပလုိ႔ ၿပီးသြားပါၿပီ။ ေနာက္တစ္ပို႔စ္က်ေတာ့မွပဲ Alkane, Alkene ေတြ အေၾကာင္းကို ဆက္ေ၇းပါ့မယ္။

(ဆက္ရန္)

O_o Basics- 5 Carbon

Carbon ဟာ ကမာၻေပၚက သက္ရွိေတြ အားလံုးအတြက္ အေရးပါတဲ့ element တစ္ခုပါ။ သက္ရွိသက္မဲ့ ကမာၻေပၚမွာ ရွိရွိသမွ် အရာအားလံုးနီးပါးကို C, H, O နဲ႔ N လုိ႔ေခၚတဲ့ Oxygen, Carbon, Hydrogen, Nitrogen တို႔နဲ႔ ဖြဲ႔စည္းထားပါတယ္။ သက္၇ွိေတြအားလံုး ဖြဲ႔စည္းထားတဲ့ ေမာ္လီက်ဴးေလးေတြကိုလည္း Carbon ပါတဲ့ bond ေတြအမ်ားစုနဲ႔ပဲ ဖြဲ႔စည္းထားပါတယ္။ သက္ရွိေတြရဲ႕ အစာအာဟာရကိုပဲၾကည့္ဦးမလား Carbon ပါပါတယ္။ အဲတာေၾကာင့္မုိ႔ Carbon အေၾကာင္းကို အခုလုိ တစ္ပုိ႔စ္ သပ္သပ္တင္ဖုိ႔ ၾကိဳးစားရတာပါ။

Carbon ရဲ႔ atomic number က ၁၂ ပါ။ သူ႔မွာ electron ၄ လံုးတိတိ အၿပင္ဘက္အက်ဆံုး orbit မွာပုိေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မုိ႔ bond ေလးခု ၿဖစ္တည္နိုင္ပါတယ္။ မ်ားေသာအားၿဖင့္ သဘာ၀အတုိင္းအရကေတာ့ H, O နဲ႔ N ေတြနဲ႔ပဲ ဓာတ္ၿပဳတတ္ပါတယ္။

Carbon with 4 bonds

အလြယ္ဆံုးဥပမာေပးရင္ CH4 သုိ႔ methane ပါပဲ။ Carbon တစ္လံုးကို Hydrogen ေလးလံုးက ၀ိုင္း၀န္းဓာတ္ၿပဳထားပါတယ္ (စကားလံုးၾကီးက ေၾကာက္စရာၾကီးေနာ္၊ ၀ိုင္း၀န္း ဓာတ္ၿပဳတယ္ဆိုေတာ့ကာ..:P) Bond angle လုိ႔ေခၚတဲ့ Hydrogen တစ္လံုးနဲ႔ တစ္လံုးၾကားက ေဒါင့္ခ်ိဳး ဒီဂရီက ၁၀၉.၅ ပါ။ ေစာေစာက P orbital ေတြဟာ ၉၀ ဒီဂရီ ေထာင့္ရွိၾကတယ္ ေၿပာခဲ့ဖူးမယ္ ထင္ပါတယ္။ အခုက်ေတာ့ ဘာၿဖစ္လု႔ိ P orbital မွာ ၿဖစ္ရက္နဲ႔ ၁၀၉.၅ ဒီဂရီ ရွိရလဲဆုိတာကို ေၿပာရရင္ ဒီ bond မွာ S orbital နဲ႔ P orbital ေတြက electron ေတြက H ေမာ္လီက်ဴးေတြကို ဆြဲငင္ေနလို႔ပါပဲ။ sp3-hybridized bonds လုိ႔ ေခၚလို႔ရပါတယ္။ electron ေတြဟာ သူတုိ႔အတြက္ တည္ၿမဲမွဳ အမ်ားဆံုးအေၿခအေနကိုပဲ ယူၾကတာ ၿဖစ္တဲ့အတြက္ bond အေၿခအေနေတြကို Organic chemistry မွာ ပံုေသသတ္မွတ္လုိ႔ မရပါဘူး။ methane ေမာ္လီက်ဴးပံုသ႑န္ကို ေအာက္မွာ ၿပသထားပါတယ္။

Carbon with 3 Atoms

ဒီတစ္ခါ ဥပမာေပးမယ့္ compound ကေတာ့ ethene ပါ။ ethene မွာ Carbon ႏွစ္လံုးနဲ႔ Hydrogen ေလးလံုး ပါပါတယ္။ အဆင္အေၿပဆံုး electron အေနအထားကို အလိုအေလ်ာက္ ေၿပာင္းလဲသြားတာမို႔ ဒီ compound မွာ sp-hydrizied bond ေတြ ပါပါတယ္။ အဲဒီလို hybrid ၿဖစ္သြားတဲ့အတြက္ P orbital ေတြခ်ည္းသက္သက္ ၉၀ ဒီဂရီကေနၿပီးေတာ့ hybrid ၁၂၀ ဒီဂရီကို ေၿပာင္းလဲသြားပါတယ္။ ပါ၀င္တဲ့ Carbon ႏွစ္လံုးရဲ႔ ၾကားမွာေတာ့ double bond နဲ႔ ဆက္စပ္ထားပါတယ္။ ေအာက္မွာ ethene ရဲ႕႔ ဖြဲ႔စည္းပံုကို ၿပသထားပါတယ္။

Carbon with 2 Atoms

ဒီတစ္ခါေတာ့ acetylene ကို လြယ္ကူတယ္လုိ႔ ယူဆတာမို႔ အဲတာနဲ႔ ဥပမာေပးပါမယ္။ acetylene မွာ Carbon ႏွစ္လံုးပါပါတယ္။ ၾကားမွာ triple bond နဲ႔ ဆက္စပ္ထားလို႔ အဲဒီ Carbon ႏွစ္လံုးၾကားမွာ electron ၆လံုးကို မွ်ေ၀ထားတယ္လု႔ိ ေၿပာလို႔ရပါတယ္။ Carbon နွစ္လံုးရဲ႕႔ တစ္ဘက္စီမွာေတာ့ Hydrogen တစ္လံုးစီက ေပါင္းစပ္တည္ရွိေနပါတယ္။ Bond angle ႏွစ္ခုလံုးက ၁၈၀ ဒီဂရီပါ။ ေအာက္ဘက္မွာ ဖြဲ႔စည္းထားပံုကို နမူနာၿပထားပါတယ္။
ကာဗြန္အေၾကာင္းကေတာ့ ဒီေလာက္ဆုိရင္ ေတာ္ေလာက္ၿပီလို႔ ယူဆပါတယ္။ ေနာက္တစ္ပို႔စ္မွာ organic chemistry အေၿခခံ အစစ္ေတြကို စပါမယ္။ အခုထိကေတာ့ ရိုးရိုး chemistry အေၿခခံေတြပဲ ရွိပါေသးတယ္။ (ဆက္ရန္)

O_o Basics- 4 Pi & Sigma

ေစာေစာကပို႔စ္က ေၿပာထားသလို ကာဗြန္ အေၾကာင္းကို ဆက္ေၿပာပါ့မယ္။ မေၿပာခင္မွာ bonding အေၾကာင္း နည္းနည္းက်န္ေသးတာကို ဆက္ေၿပာၿပပါ့မယ္။ ပို႔စ္၃ မွာ သဘာ၀အတုိင္းၿဖစ္တည္ေနသမွ် အရာအားလံုးဟာ covalent bond ေတြေၾကာင့္ခ်ည္း ၿဖစ္ၾကတယ္လို႔ ေၿပာခဲ့ဖူးပါတယ္။ Covalent bond ေတြမွာ တစ္ခုေသာ element က ပုိၿပီးေတာ့ ဆြဲငင္အား ေကာင္းတာမ်ိဳးကို ေတြ႔ရတတ္ပါတယ္။ အဲဒီအခါက်ေတာ့ electron ေတြဟာ ဆြဲငင္အားပိုသာတဲ့ဘက္ကို ပိုမိုနီးကပ္သြားတဲ့အတြက္ Polar bond ဆိုတာ ၿဖစ္ေပၚလာပါတယ္။ အဲလို ၿဖစ္လာရင္ formal charge ဆုိတာလည္း ၿဖစ္လာပါတယ္။ အမွန္ေတာ့ formal charge ဆိုတာ electron မွ်တာ သို႔ ေပးလွဴတာ သို႔ လက္ခံတာေတြေၾကာင့္ element မွာ ၿဖစ္ေပၚလာတ့ဲ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ပါ။ electron လက္ခံတဲ့ဘက္က အနုတ္လကၡဏာၿပၿပီး ေပးေ၀တဲ့ဘက္က အေပါင္းဓာတ္ကို ရပါတယ္။ electron မွာ အနုတ္ဓာတ္ (အမဓာတ္) ရွိလို႔ပါ။ အဲဒီလို ေနာက္ဆံုးရလဒ္အၿဖစ္ရတဲ့ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ (formal charge) ကို တြက္ခ်က္ၿပီး ထုတ္ယူလုိ႔ရပါတယ္။ ေဖာ္ၿမဴလာကေတာ့ -

formal charge
=
group number - unshared electrons - half of shared electrons

မ်ားေသာအားၿဖင့္ Polar covalent bond ေတြမွာ အဲဒီ ရလဒ္ကို တြက္ထုတ္ဖုိ႔ လုိေလ့ရွိတတ္ပါတယ္။ Polar covalent bonding နွစ္မ်ိဳးရွိပါတယ္။ Sigma နဲ႔ Pi ပါ။ Sigma bonding ကေတာ့ ရွင္းပါတယ္။ S orbital ေတြက တစ္ခုနဲ႔တစ္ခု ထပ္ေနပါတယ္။ P orbital ဆုိရင္ေတာ့ ေက်ာခ်င္းကပ္ေနတတ္ၾကပါတယ္။ P orbital နဲ႔ S orbital ဆိုရင္ေတာ့ S orbital က P orbital ရဲ႕ ေခါင္းဘက္မွာ သြားထပ္ေနတတ္ပါတယ္။ ေအာက္မွာ ပံုနဲ႔ ရွင္းၿပထားပါတယ္။

Pi bond မွာေတာ့ Sigma နဲ႔ မတူပဲ P orbital မွာပဲ ၿဖစ္ေလ့ရွိပါတယ္။ မ်ဥ္းၿပိဳင္ တည္ရွိေနၾကတဲ့ P orbital ႏွစ္ခုဟာ တစ္ခုနဲ႔ တစ္ခု ေက်ာခ်င္း ထပ္ေနရံုတင္မကပဲ ေဘးခ်င္းပါ ထပ္ေနတာပါ။ အဲဒီလို တည္ရွိေနရင္ အဲတာ Pi bond ပါ။ ေအာက္မွာ Pi bond ကိုပံုနဲ႔ ၿပသထားပါတယ္။

ေနာက္တစ္ပို႔စ္မွာ Carbon အေၾကာင္းကို ဆက္ေရးပါ့မယ္။

(ဆက္ရန္)

O_o Basics - 3

အခုဆက္ၿပီး bonding ေတြအေၾကာင္းကို ေရးၾကည့္ပါမယ္။ အရမ္းကို လြယ္ကူေနရင္လညး္ ေက်ာ္သာသြားၾကပါ။ အေၿခခံမတင္ရေသးလုိ႔ အရင္တင္ၿဖစ္ေအာင္လို႔ အၿမန္ဆံုးေရးသားသြားပါ့မယ္။

ပထမဆံုး element ေတြ အကုန္လံုးကို စုထည့္ထားတဲ့ Periodic Table အေၾကာင္းစေၿပာပ့ါမယ္။ PTလို႔ပဲ ေခၚပါရေစ။ PTမွာ ေဒါင္လိုက္ ၇တန္းပါၿပီး အလ်ားလိုက္ ၇တန္းပါပါတယ္။ ေအာက္မွာ ပံုနွင့္တကြ ေဖာ္ၿပထားပါတယ္။ံ
အဲဒီ periodic tableကိုပဲ electron ပါ၇ွိမွဳနဲ႔ ခြဲၿခားၿပထားတာကို ဆက္လက္ရွဳစားၾကည့္ပါ။
နည္းနည္းဆက္ရွင္းရင္ ေဒါင္လိုက္တန္း ေတြမွာ တူေနၾကတဲ့ element ေတြက အရည္အေသြးနဲ႔ သဘာ၀ေတြ တူညီၾကၿပီးေတာ့ အလ်ားလိုက္တန္းေတြမွာ တူညီတဲ့ element ေတြကေတာ့ အကာ အေရအတြက္ တူညီၾကပါတယ္။ ပထမဆံုး element နွစ္မ်ိဳးၿဖစ္တဲ့ Hydrogen နဲ႔ Helium ကလဲြရင္ က်န္တဲ့ element ေတြ အားလံုး shell အကာ တစ္ခုထက္ပုိၿပီး ပါၾကပါတယ္။ Periodic Table ဆိုတာ element ေတြကို စုစည္းထားၿခင္းသက္သက္ပါပဲ။ ဒီေလာက္ဆုိရင္ စာဖတ္သူလည္း periodic table ကို နားလည္ေလာက္ၿပီလိ႔ုထင္ပါတယ္။

အခုေနာက္ပိုင္းမွာ element ေတြ တစ္ခုနဲ႔ တစ္ခု ဓာတ္ၿပဳပံုကို ေရးသားပါမယ္။ element ေတြကို သတၱဳ -metal၊ သတၱဳမဟုတ္ေသာ element မ်ား (ဘယ္လို ဗမာလို ေခၚရမွန္း မသိေတာ့လုိ႔ပါ :P) - nonmetals ၊ ေဟလိုဂ်င္ ဓာတ္ေငြ႔ - Halogen ဆုိၿပီး သံုးမ်ိဳး သံုးစားအၿပင္ ကန္႔လန္႔ အေၿခအေနမွာရွိတဲ့ element မ်ားကိုလည္း အမ်ိဳးအစားထပ္ခြဲလို႔ရပါေသးတယ္။ အေပၚက ပထမပံုကို ရွဳစားပါ။

Ionic Bonding

ဒီဓာတ္ၿပဳမွဳက metal ေတြနဲ႔ non-metal ေတြ ၾကားမွာၿဖစ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႔ေသာ element ေတြရ႕ဲ႔electron ေတြက အၿပင္ဆံုး shell ထဲကို တစ္ခုတည္း ပို႔ထားသလို ပိုေနေစတတ္ပါတယ္။ အဲလိုပဲ တခ်ိဳ႔ေသာ element ေတြရဲ႕ ဖြဲ႕စည္းပံုက်ေတာ့လည္း shell တစ္ခုကုိ အၿပည့္အ၀မၿဖစ္ေစပဲ တစ္လံဳးတည္းေသာ electron သို႔ နွစ္လံဳးေသာ electron စသၿဖင့္ လုိေနေစပါတယ္။ အဲဒီလိုၿဖစ္ေနတဲ့အခါမွာ လိုအပ္တဲ့ electron ကို ေပးနုိင္တဲ့ ပိုလွ်ံေနတဲ့ element က လိုအပ္ေနတဲ့ element အနီးအနားကို ေရာက္သြားခဲ့လွ်င္၊ အကယ္ရ်္ တစ္ခုေသာ element က ေနာက္တစ္ခုထက္ပိုၿပီးေတာ့ ဆြဲငင္အား ေကာင္းခဲ့ရင္ အားနည္းၿပီး electron လညး္ပိုေနတဲ့ element က သူ႔ရဲ႕ ပိုေနတဲ့ electron ကို စြန္႔လႊတ္လိုက္ရပါတယ္။ အဲဒီလို စြန္႔လႊတ္လိုက္တဲ့အတြက္ နွစ္ခုလံုးေသာ element ေတြဟာ neutral မဟုတ္ေတာ့ပဲ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ကို ရရွိလာပါတယ္။ electron တစ္ခု ေပးလိုက္သူက အေပါင္းဓာတ္ကို သို႔ ဖိုဓာတ္ကို ရရွိၿပီး၊ ယူလိုက္သူက အနွုတ္ဓာတ္ သုိ႔ မဓာတ္ေတြကို ရလဒ္အၿဖစ္ ရရွိၾကပါတယ္။ အဲဒိလို ၿဖစ္သြားတဲ့အတြက္ element ႏွစ္ခုလံုးရဲ႕ elelctron တည္ၿမဲမွဳဟာ ပိုမို ခုိင္မာသြားပါတယ္။

Covalent Bonding

ဒီတစ္မ်ိဳးကေတာ့ အေပၚက ionic bonding လို တစ္ဖက္က ပိုအားေကာင္းစရာမလိုေတာ့ပါဘူး။ ပုိေနတဲ့ electron ေတြကို တစ္ဘက္ဘက္က လံုး၀စြန္႔လႊတ္ဖို႔ မလုိေတာ့လို႔ပါ။ Covalent bonding ဟာ nonmetal နဲ႔ ဓာတ္ေငြ႔ ေတြမွာပဲ အမ်ားစု ၿဖစ္ေလ့ရွိတတ္ၾကပါတယ္။ element ႏွစ္ခု သုိ႔ နွစ္ခုထက္ပိုမိုပါ၀င္ၿပီး cavalent bonding ၿဖစ္နုိင္ပါတယ္။ နွစ္ခုလံုးေသာ atom ေတြဟာ shellကို ၿဖည့္စည္းဖုိ႔ electron တစ္လံုး သို႔ တစ္လံုးထက္ပိုမို ရွိေနရင္ အဲဒီ လုိအပ္ေနတဲ့ electron အေရအတြက္ကို မွ်တဖုိ႔ အတြက္ ေပါင္းစည္းနိုင္ၾကပါတယ္။ အဲဒီလို ေပါင္းစည္းလိုက္တဲ့အခါ အဲဒီ atom ႏွစ္ခုဟာ တစ္ပူးတည္း ၿဖစ္သြားၾကပါတယ္။ သဘာ၀အတိုင္း တည္ရွိေနၾကတဲ့ အရာအားလံုးဟာ covalent bond ေတြေၾကာင့္ ၿဖစ္လာၾကတာမ်ားပါတယ္။ ေအာက္မွာ နမူနာကို ပံုနဲ႔ ၿပထားပါတယ္။ Oxygen နဲ႔ Hydrogen ႏွစ္လံုး ေပါင္းစပ္လုိ႔ ေရၿဖစ္လာပံုပါ။

ဒီေလာက္ဆုိရင္ အဓိက ဓာတ္ၿပဳပံုနွစ္မ်ိဳးကို အက်ဥး္ခ်ဳပ္ ေဖာ္ၿပၿပီးၿပီလုိ႔ထင္ပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ ဆြဲငင္အား နွစ္မ်ိဳး ( Van der Waals Force နဲ႔ Electrostatic Charge) တို႔ေၾကာင့္လည္း bonding ေတြ ၿဖစ္ လာ နုိင္ပါေသးတယ္။

အခုဆုိရင္ အလြန္အေၿခခံက်တဲ့ အရာမ်ားကို ေရးသားလုိ႔ ၿပီးသြားပါၿပီ။ ေနာက္တစ္ပို႔စ္မွာ သက္ရွိေတြအတြက္ အေရးအၾကီးဆံုး element တစ္ခု ၿဖစ္တဲ့ carbon အေၾကာင္း ဆက္ေ၇းပါ့မယ္။

(ဆက္၇န္)

O_o Basics-2

ေစာေစာက စာကို ၿပန္ဆက္ပါမယ္။ အဲဒီ atom ေတြက electron ေတြက nucleus ကို ၀ိုင္းပတ္ေနတယ္လုိ႔ ေစာေစာက ဆုိထားခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ electron ေတြက သူ႔ဘာသာသူ သြားခ်င္ရာသြားၿပီး ပတ္ခ်င္သလို ပတ္ေနတာ မဟုတ္ပါဘူး။ သူတုိ႔ဟာ nucleus ကို အနီးဆံုးကေန စပတ္ေနတဲ့ shell ၁ ကေန ၇ အထိ ခုနွစ္ခုတိတိ ေပၚမွာ တည္ၿပီး လွုပ္ရွားၾကရတာပါ။ အဲဒီ အကာတစ္ခုခ်င္းစီမွာ s ၊ p၊ d နဲ႔ f ဆိုတဲ့ orbit ေလးခုတိတိရွိပါတယ္။ အဲဒီ ေလးခုစလံုးမွာ သူတို႔ရဲ႕႔ ပံုသ႑န္ကိုယ္စီ electron ပါရွိနုိင္မွု ကိုယ္စီ ရိွၾကပါတယ္။ Orbit အၾကီးေတြက အေသးေတြကို အုပ္ၿပီး ၿဖစ္တည္ေနပါတယ္။

S က စက္လံုး (sphere) သ႑န္ လံုးလံုး၀ိုင္း၀ိုငး္ရွိပါသတဲ့။ P ကေတာ့ စက္လံုး သ႑န္ေပမယ့္လည္း အပိုင္းေလးနွစ္ခုပါပါတယ္။ နည္းနည္းေလးလည္း အ၀န္းက ပိုၾကီးသြားပါတယ္။ေအာက္မွာ ပံုနဲ႔ ၿပထားပါတယ္။

ဒီက ယူထားပါတယ္

အေပၚက ပံုမွာ ၿပထားတဲ့အတိုင္းပဲ S orbital က လံုးလံုး၀ိုင္း၀ိုင္းၿဖစ္ေနၿပီးေတာ့ P orbital ကေတာ့ အလံုးနွစ္လံဳး ဆက္ထားသလို သ႑န္နဲ႔ တည္ရွိပါတယ္။ P orbital ၃ မ်ိဳး ရွိပါတယ္။ X, Y နဲ႔ Z ပါ။ အဲဒီ သံုးမ်ိဳးလံုးကို electron ႏွစ္လံုးက ၿဖည့္နုိင္ပါတယ္။ P orbital ကေနစၿပီး အဲဒီလို ပံုသ႑န္ၿဖစ္သြားတာ d နဲ႔ f မွာလည္းပဲ အဲဒီလို သ႑န္ပဲ ရိွၿပန္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ x,y,z လိုမ်ိဳး orbit အခြဲေလးေတြ အေရအတြက္ကေတာ့ ပိုမုိမ်ားၿပားလာပါတယ္။

ေစာေစာက nucleus ကိုပတ္ထားတဲ့ အကာ (shell) ခုနစ္ခုရွိတယ္လုိ႔ ေၿပာခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ အကာေတြရဲ႕႔ ပထမဆံုးတစ္ခုမွာ S orbital တစ္ခုပဲ ပါပါတယ္။ Shell number 2 မွာေတာ့ S နဲ႔ P ႏွစ္ခုပါပါတယ္။ ေနာက္ Shell number 3 မွာေတာ့ S, P, D သံုးခုပါပါတယ္။ Shell number 4 ကမွ စလုိ႔ s,p,d,f ေလးခုလံုး အၿပည့္အစံု ပတ္ပါတယ္။ s မွာ electron ၂လံုး ၀င္နုိင္ပါတယ္။ p မွာ electron ၆ လံုး ၀င္နုိင္ပါတယ္။ Px, Py, Pz ဆိုၿပီး orbital အခြဲသံုးခုပါတာ အေပၚမွာ ေဖာ္ၿပထားခဲ့ပါၿပီ။ d မွာ electron ၁၀လံုး ၀င္နုိင္ပါတယ္။ orbital အခြဲတစ္ခုမွာ electron ၂လံုး စီ ၿဖည့္နုိင္တဲ့အတြက္ d orbital မွာ လက္ခြဲငါးခုပါတယ္လုိ႔ သတ္မွတ္လုိ႔ရနုိင္ပါတယ္။ f orbital မွာ electron ၁၄ လံဳး၀င္နုိင္ပါတယ္။

electron ေတြကို ေနရာခ်ပံုနဲ႔ ပတ္သတ္လို႔ Aufbau Principle ဆိုတာကို ဆက္၇ွင္းၿပပါမယ္။ Aufbau Principle က electron ေတြကို nucleus နဲ႔ အနီးဆံုး အကာကေန ၿပီးေတာ့ ၿဖည့္သြားတယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ orbital ေတြအကုန္လံုးကို တစ္လံုးစီ ၿဖည့္သြားလို႔ ၿပည့္သြားမွ ဆက္ၿပီးေတာ့ ဒုတိယတစ္လံုးကို ၿဖည့္ပါတယ္။ အဲဒီလိုၿဖည့္သြားလိုက္တာ အကာတစ္ခုၿပည့္မွ ေနာက္တစ္ခုကို ဆက္သြားပါတယ္။ ပံုနဲ႔ ရွင္းၿပတာက ပိုေကာင္းတယ္ ထင္မိလုိ႔ ပံုၿဖည့္ထားပါတယ္။ မွ်ားၿပထားတဲ့အတိုင္း electron ေတြကို စီသြားပါတယ္။

ဒီက ယူထားပါတယ္

ေနာက္တစ္ပံုကို ပိုမိုရွင္းလင္းေစဖုိ႔ရာ ရည္ရြယ္ၿပီး ထပ္ၿဖည့္ထားပါတယ္။ ရွစားၾကည့္ပါ။ နားလည္ဖုိ႔ လြယ္ကူမယ္လုိ႔ ထင္မိပါတယ္။ electron ေတြကို ၿဖည့္ပံု ၿဖည့္နည္းပါ။
အခုဆုိရင္ အင္မတန္အေၿခခံက်တဲ့ atom သေဘာတ၇ားကိုေတာ့ ေ၇းလုိ႔ ၿပီးသေလာက္ရွိသြားပါၿပီ။ ေနာက္ထပ္ အေၿခခံ compound ေတြ အေၾကာင္းကို ဆက္ေရးပါ့မယ္။

(ဆက္ရန္)

Organics.. Organics! (O_o) Basics-1

ကေန႔ကေတာ့ မကိုင္တာ ၾကာတဲ့ Organic Chemistry ကို တို႔ၾကည့္ပါမယ္။ မွားတာရွိရင္ ေ၀ဖန္ေလကန္ ေၿပာဆိုဖို႔ ဖိတ္ေခၚပါတယ္။ အရင္တုန္းကလည္း မေရးဖူးေသးေတာ့ကာ အစကစေရးရမယ္လုိ႔ ထင္မိလုိ႔ အေၿခခံနည္းနည္းကို ေရးပါရေစ။

ကမာၻေပၚမွာ န႔ဲ အာကာသတစ္ခြင္မွာ ၿဖစ္ေပၚေနသမွ် ရုပ္၀တၳဳအားလံုးကို element ပစၥည္းေလးေတြနဲ႔ ဖြဲ႔စည္းထားပါတယ္။ အဲဒီ element ေတြကို proton, neutron, electron လုိ႔ ေခၚတဲ့ အမွုန္ေလးသံုးမ်ိဳးပါတ့ဲ atom ေတြနဲ႔ ေပါင္းစည္း ဖြဲ႔တည္ထားပါတယ္။ အဲလုိ ဖြဲ႔ထားတဲ့ အမွုန္ေလးေတြမွာ proton နဲ႔ neutron က အလယ္ေခါင္တည့္တည့္မွာ ေပါင္းစပ္ၿဖစ္တည္ေနေတာ့ Nucleus ၇ယ္လို႔ ၿဖစ္လာပါတယ္။ အဲဒီ nucleus ကိုပတ္ေနတာက electron ေတြပါ။ proton ေတြမွာ ဖိုဓာတ္ (positive charge) ပါရွိပါတယ္။ electron ေတြမွာ မဓာတ္ (negative charge) ရွိပါတယ္။ neutron ေတြကေတာ့ နာမည္အတုိင္းပဲ neutral charge ပါ။ atom တစ္ခုရဲ႔ ေယဘုယ်ပံုသ႑န္ကို ေအာက္မွာ ပံုနဲ႔တကြ ၿပထားပါတယ္။

(ဒီက ယူထားပါတယ္)

ေစာေစာကေၿပာေနတာေလးကို ၿပန္ဆက္ရမယ္ဆုိရင္ proton အေရအတြက္ဟာ electron အေရအတြက္နဲ႔ အၿမဲညီပါတယ္။ Atomic Number ဟာ proton သုိ႔ electron အေရအတြက္ကို ေခၚတာၿဖစ္ပါတယ္။ Mass Number ဆိုတာကေတာ့ proton နဲ႔ neutron အေရအတြက္ကို ေပါင္းထားတာၿဖစ္ပါတယ္။ Atom ေတြဟာ တစ္မ်ိဳးထဲကိုပဲ မူကြဲ နွစ္မ်ိဳးသံုးမ်ိဳး ရွိနုိင္ပါေသးတယ္။ အဲဒီ မူကြဲေတြကို သဘာ၀အတို္င္းေတြ႔ရရင္ Isotopes လို႔ေခၚပါတယ္။ Isotopes ေတြမွာ proton နဲ႔ electron အေရအတြက္ ညီတူညီမွ်ပါၿပီး neutronအေရအတြက္ေတာ့ ကြဲၿပားသြားပါတယ္။ Atomic Mass ကေတာ့ အဲဒီ Isotope ေတြအားလံုးကို ပ်မ္းမွ် ရွာထားတဲ့ အေရအတြက္တစ္ခုပါ။

(ဆက္ရန္)

သက္ရွိေလးေတြ လံုးတံုးတံုး - ၄ (ဗိုင္းရပ္စ္)

ဗိုင္းရပ္စ္ဆုိတဲ့ ေ၀ါဟာရကို စာဖတ္သူ ၾကားဖူးၿပီးသားၿဖစ္မွာပါ။ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးဆိုတာ ကူးစက္တတ္တယ္၊ ဒုကၡေပးတယ္၊ ေကာင္းက်ိဳးမေပးဘူး စသၿဖင့္ ဆက္စပ္ၿပီးေတြးမိၾကမွာေပါ့။
ဗိုင္းရပ္စ္ဆိုတာ Prokaryote လညး္မဟုတ္သလို Eukaryote လညး္မဟုတ္ပါဘူး။ သူတုိ႔ဟာ သက္ရွိေတြလို မ်ိဳးပြားမွဳကို သူတုိ႔ဘာသာသူတုိ႔ မၿပဳလုပ္နုိင္ၾကပါဘူး။ အားလံုးေသာ သက္ရွိေတြဟာ မိမိဘာသာၿဖစ္ေစ (single cell division) အၿခားေသာ မ်ိဳးတူသက္ရွိေတြနဲ႔ ရင္းနွီးရ်္ၿဖစ္ေစ မ်ိဳးပြားၿခင္းကို ၿပဳလုပ္နုိင္ၾကပါတယ္။ Single Cell ေတြ ၿဖစ္တဲ့ Prokaryote ေတြေတာင္မွပဲ မ်ိဳးပြားၿခင္းကို ၿပဳလုပ္နုိင္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဗိုင္းရပ္စ္ေတြကေတာ့ မလုပ္နုိင္ၾကပါဘူး။ သူတုိ႔ေတြဟာ သက္ရွိတစ္မ်ိဳးမ်ိဳးအတြင္းမွာ ကပ္ပါးေကာင္အၿဖစ္ေနၿပီး သူတို႔ရဲ႔ အေရအတြက္နဲ႔ မ်ိဳးရိုးဗီဇကို ပြားၾကရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သူတို႔ကို Parasite လို႔ပဲ ေခၚလို႔ရပါတယ္။

ဗိုင္းရပ္စ္ေတြဟာ သက္ရွိတစ္မ်ဳိးမ်ိဳးရဲ႕ ကိုယ္ထဲကို သူတုိ႔အတြင္းက ပင္မ အလုပ္လုပ္တဲ့ protein ေတြပါတဲ့ capsule ေလးကို ထည့္လိုက္ပါတယ္။ ၿပီးေနာက္မွာေတာ့ အဲဒီ capsule ေလးေတြဟာ သူတုိ႔ ေ၇ာက္၇ွိေနတဲ့ cell အတြင္းက အာဟာရေတြကို အသံုးၿပဳၿပီး ေနာက္ထပ္ ဗိုင္းရပ္စ္ေတြကို ပြားပါေတာ့တယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္ေတြကို protein အကာတစ္ခုက ကာကြယ္ေပးၿပီး အဲဒီ အကာနဲ႔ပဲ cell ေတြကို ကပ္တြယ္ရပါတယ္။

ဗိုင္းရပ္စ္ေတြရဲ႕ မ်ိဳးပြားနညး္ေနာက္တစ္မ်ိဳးကေတာ့ cell ေပၚမွာတြယ္ၿပီးေတာ့ သူတို႔ရ႕ဲ႕႔ဗီဇေတြကို အတြင္းကို ထိုးသြင္းလိုက္တာပါပဲ။ အဲဒီ ဗီဇေတြက ပင္မcell ရဲ႔ ဗီဇနဲ႔ ေပါင္းစပ္ၿပီးတဲ့ေနာက္မွာေတာ့ အဲဒီ cell ပြားတုိင္းပြားတိုင္းမွာ ဗီဇကြဲၿပားေနၿပီၿဖစ္တဲ့ cell ေတြကိုပဲ ရရွိပါေတာ့တယ္။ ေအာက္မွာ ပံုနဲ႔ ၿပထားပါတယ္။

(ေဟာဒီက ယူထားပါတယ္)

ဗိုင္းရပ္စ္ေတြဟာ cell အတြင္းကို က်ဴးေက်ာ္တဲ့အခါမွာ ႏွစ္မ်ိဳးေသာအေၿခအေနတုိ႔ ၿဖစ္နုိင္ေၿခရွိပါတယ္။ ပထမတစ္မ်ိဳးကေတာ့ အဲဒီ ဗီုင္းရပ္စ္ေတြဟာ cell အတြင္းမွာပဲ ပြားလာၿပီးေနာက္ပိုင္း ၾကီးထြားလာတဲ့အခါမွာ cell ကို ဖ်က္ၿပိး အၿပင္ကိုထြက္လာၾကပါလိမ့္မယ္။ ေနာက္တစ္မ်ိဳးကေတာ့ အဲဒီcell ေတြရဲ႕႔ မ်ိဳးရိုးဗီဇက နဂိုမူလ က်ဴးေက်ာ္ခံရတဲ့ cell ရဲ႕ ဗီဇတစိတ္တပိုင္းအၿဖစ္နဲ႔ ဆက္လက္တည္ရွိသြားနုိင္တာပါ။ အဲဒီလိုၿဖစ္ရင္ မ်ိဳးရိုးဗီဇေၾကာင့္ၿဖစ္တဲ့ ေရာဂါေတြကို ၿဖစ္ေစနုိင္ပါတယ္။ ဘာၿဖစ္လုိ႔လဲဆုိေတာ့ ဗီဇလို႔ေခၚတဲ့ DNA ေတြက ကိုယ္ခႏၵာတစ္ခုလံုးမွာရွိတဲ့ ၿဖစ္မွဳပ်က္မွဳ အရာအားလံုးအတြက္ protein ေတြကို ညႊန္ၾကားထုတ္လုပ္ၿပီး ထိန္းခ်ဳပ္ထားလို႔ပါ။ အဲတာေၾကာင့္ ဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္လည္း မ်ိဳးရိုးဗီဇ ေရာဂါေတြၿဖစ္လာနုိင္ပါတယ္။

(ဆက္၇န္)

သက္ရွိေလးေတြ လံုးတံုးတံုး - ၃

ေစာေစာက ပို႔စ္ကေန အစၿပန္ေကာက္ရရင္ သက္ရွိေတြ အားလံုးဟာ တစ္မ်ိဳးနဲ႔တစ္မ်ိဳး အမွီ ၿပဳၿပီး ေနထုိင္ၾကပါတယ္ကေန ၿပန္စရပါလိမ့္မယ္။ အဲလုိ ေနထိုင္ၾကတဲ့အခါမွာ တစ္ခါတစ္ခါက်ေတာ့ တစ္ဘက္ဘက္က အမွီၿပဳတာလြန္လာတဲ့အခါ ေနာက္တစ္ဘက္က သူ႔ရဲ႔ ရပ္တည္မွုကို ၿပန္လည္တိုက္ခိုက္ေတာင္းဆိုရတာလည္း ရွိပါတယ္။ ဥပမာ တခါတရံမွာ လူ႔ကိုယ္ထဲက ပိုးမႊားေတြက သူတို႔ ရွိေနသင့္တဲ့ေနရာမွာ မေနပဲ တၿခားေနရာကို ေရာက္သြားရင္ ကိုယ္ခႏၵာၾကီးက ဒုကၡေရာက္ေတာ့မွာ ၿဖစ္တဲ့အတြက္ ကိုယ္ခႏၶာထဲမွာပဲ ေနထိုင္တဲ့ ခုခံအားတပ္ေပါင္းစုေတြက တိုက္ထုတ္သတ္ၿဖတ္ပစ္ရပါတယ္။ ဆိုလိုတာက ပိုးမႊားေတြက လုိအပ္သေလာက္ပဲ ရွိသင့္တဲ့ေနရာမွာ ရွိရမယ္ေပါ့။ ဆိုေတာ့ကာ တစ္ဘက္နဲ႔တစ္ဘက္ အမွီၿပဳၾကရာမွာ က်ဴးေက်ာ္သလုိ မၿဖစ္ေအာင္လည္း စည္းရိွရတယ္ဆိုပါေတာ့။

Bacteria ေတြလိုပဲ cell တစ္ခုတည္းန႔ဲ ဖြဲ႔စည္းထားတဲ့ eukaryote တစ္မ်ိဳးကေတာ့ protozoa ပါ။ Protozoan ေတြဟာ ေကာင္းက်ိဳး ဆိုးက်ိဳး ႏွစ္မ်ိဳးလံုးကို ၿဖစ္ေစနုိင္ပါတယ္။ ဥပမာ၊ သူတုိ႔ေတြဟာ ေၿမဆီလႊာ ေကာင္းမြန္မွဳအတြက္အေရးပါပါတယ္။ Nitrogen နဲ႔ Phosphate ေတြကို စြန္႔ထုတ္ၾကလု႔ိရယ္၊ မလိုအပ္တဲ့ အမွိုက္အညစ္အေၾကးေတြကို ဖ်က္ဆးီပစ္ရာမွာလည္း ပါ၀င္ေနလုိ႔ရယ္ပါ။ လူ႔ကိုယ္ခႏၵာအတြက္ေတာ့ Protozoa ေတြက လံုး၀ မေကာင္းတဲ့ သက္ရွိေတြပါ။ ေရာဂါအေတာ္မ်ားမ်ားကို ၿဖစ္ေစပါတယ္။ အဲဒိလိုပဲ ေနာက္ထပ္ cell တစ္လံုးတည္းနဲ႔ အသက္ရွင္ေနတဲ့ Yeast ေခၚ ေရညွိ (လို႔ေၿပာလုိ႔ ရမလားမသိဘူး) နဲ႔ မွိဳေတြဟာလည္း ေကာင္းက်ိဳး နဲ႔ ဆိုးက်ိဳးကို ၿပိဳင္တူေပးတတ္ၾကတဲ့ Eukaryote ေတြပါ။ သူတုိ႔ေတြကို ဘီယာ နဲ႔ ၀ိုင္ေတြ ခ်က္ရာမွာ၊ ေပါင္မုန္႔ လုပ္ရာမွာ၊ ဒါ့ၿပင္ ေဆး၀ါးေတြ ထုတ္လုပ္ရာမွာအထိ အသံုးၿပဳရပါတယ္။ အဲဒီလို အသံုး၀င္သလိုပဲ သူတုိ႔ေတြကပဲ သက္၇ွိေတြနဲ႔ လူေတြကို ေရာဂါအမ်ိဳးမ်ိဳး ေပးစြမး္နုိင္ၿပန္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သက္ရွိေတြ အားလံုးဟာ တစ္မ်ိဳးနဲ႔ တစ္မ်ိဳး မွီတင္းေနထိုင္ေနလုိ႔သာ အသက္ရွင္ေနနုိင္စြမ္းရွိၾကတာပါ။ တကယ္လုိ႔ တစ္ဘက္ဘက္က ပ်က္စီးခဲ့ရင္ အၿခားေသာဘက္ကလည္း ပ်က္စီးဖုိ႔ အလားအလာမ်ားပါတယ္။

(ဆက္ရန္)

သက္ရွိေလးေတြ လံုးတံုးတံဳး- ၂

အပင္နဲ႔ တိရစာၦန္မ်ားအားလံုးဟာ (လူလည္းပါပါတယ္) Eukaryotes ေတြၿဖစ္ၾကပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ နွစ္ေပါင္း ငါးရာေလာက္က Charles Darwin ဆိုတဲ့ ၿဗိတိသွ် သဘာ၀ေဗဒပညာရွင္ တစ္ေယာက္က ကမာၻေပၚမွာရွိတဲ့ သက္၇ွိေတြဟာ အဆင့္ဆင့္ ၿဖစ္တည္ေၿပာင္းလဲမွုေတြအရ ၿဖစ္ေပၚလာၾကတယ္၊ အားလံုးမွာ common ancestor ေတြ တူညီေသာ အေၿခခံေတြ ရွိၾကတယ္ဆိုတာကို The Origin Of Life ဆိုတဲ့ စာအုပ္နဲ႔ Voyage Of the Beagle ဆိုတဲ့ စာအုပ္ေတြမွာ အေထာက္အထားမ်ားနဲ႔ သက္ေသၿပခဲ့ပါတယ္။ Gregor Mendel ဆိုတဲ့ ဇီ၀ေဗဒ နဲ႔ ရုကၡေဗဒပညာရွင္ၾကီးကလည္း အပင္ေတြကို မ်ိဳးစပ္လုိက္ရင္ မိဘႏွစ္ပါးနဲ႔ ကြဲၿပားတဲ့ ေနာက္ထပ္ မ်ိဳးသစ္ေတြ ထပ္ၿဖစ္ေပၚလာနုိင္တယ္ဆုိတာကို အခါခါ စမ္းသပ္ မွတ္တမ္းတင္ၿပီး သက္ေသၿပခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီလိုပဲ Thomus Morgan ဆုိတဲ့ မ်ိဳးရိုးဗီဇ ပညာရွင္ၾကီးကလည္း ယင္ေကာင္တစ္မ်ိဳး (Drosophila Fruit Fly) ကို အသံုးၿပဳၿပီး မ်ိဳးရိုးဗီဇ ကြဲၿပားမွဳေတြက မတူညီတဲ့ အရည္အေသြးေတြရွိတဲ့ ယင္ေကာင္ေတြကို မိတ္လိုက္ေပးရင္ ၿဖစ္ေပၚလာနုိင္တယ္ဆိုတာကို သက္ေသၿပခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီလို စမ္းသပ္မွဳမ်ိဳးေတြကို ၾကြက္မ်ားနဲ႔ စမ္းသပ္ထားတာေတြလည္း ရွိပါတယ္။ အင္တာနက္မွာ အလြယ္တကူပဲ ရွာေဖြ ဖတ္၇ွဳနုိင္ပါတယ္။ စာအုပ္အရကေတာ့ - Principles of Genetics : Snustad, Simmons,Jenkins ကို ဖတ္၇ွုလိုက္ရင္ အရင္ဆံုး အေၾကာင္းအရာက Morgan ရဲ႕ စမ္းသပ္မွဳဆိုတာကို ေတြ႔နုိင္ပါလိမ့္မယ္။

အခုေၿပာခ်င္တာက မ်ိဳးရိုးဗီဇေဗဒ မဟုတ္ေတာ့ ေစာေစာက စကားအစကို ၿပန္ေကာက္ရရင္ ကမာၻေပၚမွာ ရွိတဲ့ သက္၇ွိေတြနဲ႔ အပင္ေတြအားလံုးက eukaryotes ဆိုတာနဲ႔ ၿပန္စရပါ့မယ္။ အဲဒီ eukaryoteေတြက cell တစ္ခုတည္း သီးၿခားၿဖစ္တည္ေနတာရွိသလို အမ်ားစုေပါင္းၿပီး ၿဖစ္တည္ေနတာလည္းရွီတယ္လို႔ ေၿပာခဲ့ဖူးပါတယ္။ စာေရးသူ ေအာက္မွာ ၿပထားတဲ့ ပံုက prokaryote ေတြနဲ႔ eukaryote ေတြ အဆင့္ဆင့္ ၿဖစ္ေပၚလာပံုကို ၿပထားတာပါ။ပံုမွာ ၿမင္ရတဲ့အတိုင္းပဲ သက္ရွိသတၱ၀ါေတြ အားလံုးက (cell ရွိတဲ့ သက္ရွိေတြ အားလံုး) common ancestor တစ္မ်ိဳးတည္းကေန ထြက္ေပၚလာတာလို႔ ယူဆလုိ႔ရပါတယ္။
Bacteria ေတြ အားလံုးဟာ Prokaryote ေတြ ၿဖစ္ၿပီး ေစာေစာက ေၿပာသလိုပဲ အပင္နဲ႔ တၿခားသက္ရွိေတြကေတာ့ cell ေတြထဲမွာ nucleus ပါတဲ့အတြက္ Eukaryote ေတြခ်ည္းပါပဲ။ Archaea လို႔ ေခၚတဲ့ အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးလည္း Eukaryote ေတြနဲ႔နီးစပ္စြာ ခြဲထြက္သြားပါေသးတယ္။ သူတုိ႔ကေတာ့ Prokaryote လည္း Eukaryote လည္း မဟုတ္တဲ့ ကန္႔လန္႔ေကာင္ေတြေပါ့။ ဆုိေတာ့ကာ အေပၚကၿပထားတဲ့ ပံုအတိုင္းပါပဲ။ Prokaryote ေတြနဲ႔ Eukaryote ေတြဟာ အတူတကြ မွီတင္းၿဖစ္ေပၚနုိင္ပါတယ္။ အဲတာကိုလည္း လူ႔ကိုယ္ခႏၵာထဲမွာ ရွိတဲ့ bacteria ေတြကတင္ သက္ေသၿပနုိင္ပါတယ္။ Eukaryote ေတြကို Bacteria တစ္မ်ိဳးပဲ ၿဖစ္တဲ့ Eu-bacteria / true-bacteria ကေန ေပါက္ဖြားခဲ့တယ္လုိ႔ သိရပါတယ္။ Archaea နဲ႔ Eukaryote ေတြဟာ Eu-bacteria ေတြကေန ဆင္းသက္လာတယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ Archaea ေတြက Prokaryote ေတြပါ။ သူတုိ႔မွာ Nucleus မရွိပါဘူး။ ဆိုေတာ့ကာ အားလံုးေသာ သက္ရွိေတြဟာ common ancestor တစ္မ်ိဳးထဲကေနပဲ ဆင္းသက္လာတယ္လို႔ ဆုိရပါလိမ့္မယ္။

(ဆက္ရန္)

သက္ရွိေလးေတြ လံုးတံုးတံုး - ၁

ကေန႔ကေတာ့ ပ်င္းပ်င္းရွိတာနဲ႔ ေမာ္လီက်ဴးေခၚ မ်က္စိနဲ႔ တိုက္ရိုက္မၿမင္နုိင္တဲ့ အတံုးေလးေတြ အေၾကာင္း ေရးပါမယ္.. အင္ထရိုက ရွည္မယ္လုိ႔ ထင္မိပါတယ္...

cell ေတြနဲ႔ သက္ရွိေတြ အားလံုးကို ဖြဲ႔စည္းထားတယ္ဆုိတာကို စာဖတ္သူ သိမွာပါေနာ္။ အဲဒီ cell လုိ႔ေခၚတဲ့ အရာေလးေတြက မ်က္စိနဲ႔ တိုက္ရိုက္ၿမင္ဖုိ႔ မၿဖစ္နုိင္ပါဘူး။ အနီးစပ္ဆံုး ဥပမာေပးရရင္ ၾကက္ဥကို ခြဲၿပီး ပန္းကန္ၿပား တစ္ခ်ပ္ေပၚကို ခ်လိုက္ရင္ cell တစ္ခုရဲ႔ ေယဘုယ် ပံုသ႑န္ကို ေတြ႔ၿမင္နုိင္ပါတယ္။ cell တစ္ခုမွာ ၾကက္ဥအႏွစ္နဲ႔ အလားသ႑န္တူတ့ဲ အႏွစ္လံုး တစ္ခုပါပါတယ္။ အရင္တုနး္က ေရးဖူးတဲ့ စာတစ္ပုဒ္မွာ cell အေၾကာင္း ေရးဖူးၿပိးၿပီမုိ႔ ထပ္မေ၇းလိုေတာ့ပါဘူး။

ကမာၻေပၚမွာ cell ေတြက ပံုသ႑န္အမ်ိဳးမ်ိဳး အရြယ္အမ်ိဳးမ်ိဳး ကြဲၿပားေနၾကတာ အ့ံၾသဖုိ႔ေကာင္းပါတယ္။ အဲဒီလုိပဲ cell အေရအတြက္ကလည္း သက္ရွိတစ္မ်ိဳးနဲ႔တစ္မ်ိဳး အင္မတန္မွ ကြဲၿပားၿခားနားၾကပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ သက္ရွိေတြက တစ္ခုတည္းေသာ cell နဲ႔ ဖြဲ႔စည္းထားလို႔ အလြန္ေသးငယ္ၿပီး အဏုၿမဴမွန္ေၿပာင္းနဲ႔ ၾကည့္မွ ၿမင္ရသလို မနုႆလူသားလို ကိုယ္ခႏၵာ ၾကီးမားတဲ့ သတၱ၀ါမ်ားက်ၿပန္ေတာ့လည္း မေရမတြက္နိုင္တဲ့ cell ေပါင္းမ်ားစြာ စုစည္းတည္ရွိၿဖစ္တည္ရင္းနဲ႔ သက္ရွိလို႔ အမည္၀င္ေနၾကၿပန္ပါေလေရာ။

စာေရးသူေတြးမိတဲ့ အေတြးတစ္ခုက cell တစ္ခုကို သက္ရွိတစ္ေကာင္လို႔ ေခၚမယ္ဆုိရင္ လူဆိုတဲ့ သတၱ၀ါက သက္၇ွိတစ္ေကာင္တည္းလည္းၿဖစ္တယ္ သက္ရွိေတြ အမ်ားၾကီးစုၿပီးၿဖစ္တည္ေနတယ္လုိ႔လည္း ေခၚလုိ႔ ရမွာပဲလို႔။ တစ္ေရးနိုးေတာ့ အၾကံေပၚဆုိသလို ေဆာင္းညအိပ္မက္ ဂေယာက္ဂယက္ အေတြးေတြမုိ႔ အေတြးတစ္ခု သက္သက္အၿဖစ္ပဲ ေၿပာပါရေစ။

တစ္ခ်ုိဳ႕ ေသာ cell တစ္ခုတည္းရွိတဲ့အေကာင္ေလးေတြက သီးၿခားၿဖစ္တည္ေနၾကၿပီး တစ္ခ်ိဳ႕ေတြက တၿခားေသာ သက္ရွိေတြကို ေနွာင့္ယွက္ဖ်က္ဆီးၾကသလို တခ်ိဳ႕ေတြကေတာ့ တၿခားသက္ရွိေတြကို အက်ိဳးၿပဳၾကတာလည္း ရွိပါတယ္။ ဥပမာေၿပာရရင္ အစာအိမ္ အူလမ္းေၾကာင္းထဲမွာရွိတဲ့ ပိုးမႊားလို႔ ေခၚရမယ္ အေကာင္ေလးေတြက အစာေၿခရာမွာ အေထာက္အကူၿပဳပါတယ္။ လူေတြကိုယ္မွာရွိတဲ့ common flora လုိ႔ေခၚပါတယ္။ အဲဒီအေကာင္ေလးေတြ ကိုယ္ခႏၵာထဲမွာ ဘယ္ေလာက္ေတာင္ မ်ားေအာင္ စုၿပံဳေနၾကသလဲဆုိရင္ လူ႔ကိုယ္ခႏၶာအေလးခ်ိန္မွာ ၁-၁.၅ ကီလိုက ပိုးမႊားေတြရဲ႕ အေလးခ်ိန္ပါတဲ့။ ပိုးမႊားေတြဆုိလုိ႔ ဘာေတြလဲလုိ႔ ေမးမယ္ဆုိရင္ bacteria ေတြပါလုိ႔ ေၿပာပါရေစ။ ဗမာမွဳၿပဳလိုက္လို႔ပါ။) အဲဒီလိုလူနဲ႔ အၿခားသတၱ၀ါေတြကို ကိုယ္ခႏၵာတြင္းကေန အက်ိဳးၿပဳရံုတင္မကပဲ တခ်ိဳ႕ေတြက ပတ္၀န္းက်င္ကိုလည္း အက်ိဳးၿပဳၾကပါေသးတယ္။ တခ်ိဳ႕ေသာ ပိုးမႊားေတြက ေလထဲက nitrogen ဓာတ္ကို စုတ္ယူေပးပါတယ္။ nitrogen က ေလထုထဲမွာ မ်ားရင္ အက္ဆစ္မိုးရြာတတ္တယ္ ကမာၻ႔ ozone အလႊာအတြက္ မေကာင္းဘူးဆိုတဲ့ အခ်က္ေတြကိုေတာ့ စာဖတ္သူသိၿပီး ၿဖစ္မွာပါ။

cell ဆိုတဲ့ unit ေလးေတြက အမ်ိဳးအစားအားၿဖင့္ နွစ္ခု ၇ွိပါတယ္။ Prokaryote နဲ႔ Eukaryote ပါ။ cell တိုင္းမွာ မ်ိဳးရိုးဗီဇကို သယ္ေဆာင္တဲ့ ဗီဇ gene ေတြပါတယ္ဆုိတာ အရင္တုန္းက ပို႔စ္မွာေရးဖူးပါတယ္။ Prokaryote နဲ႔ Eukaryote ကြာၿခားပံုကုိလညး္ ေရးဖူးပါတယ္။ အဲေတာ့ အဲတာေတြကိုေက်ာ္ၿပီး အၿခားအရာေတြကို ဆက္ေၿပာပါရေစ။

(ဆက္ရန္..)

HPPL presentation part I

မွန္ခ်င္မွလည္း မွန္ပါလိမ့္မယ္.. :D

HPPL Presentation Part II

မွားတာေတြလည္း ရွိနုိင္ပါတယ္.. :P

အရွံဳးမ်ားနွင့္ နွလံုးသား (အလဲ့... :D)

မ၀င္တာ ၾကာၿပီၿဖစ္တဲ့ ဒီစာမ်က္နွာကို ေရာက္ေတာ့ စာေရးသူလည္း ဘယ္မွာ တင္ရမယ္ဆုိတာ စဥ္းစားမရတဲ့ ကိုယ့္ powerpoint ကို ကိုယ္ဘာသာကုိယ္ ဒီမွာပဲ တင္မယ္လုိ႔ ဆံုးၿဖတ္လိုက္ပါတယ္။ ၾကည့္မယ့္သူ မရွိမယ့္တူတူ ပုဂ္ဂလိကခံစားခ်က္မဟုတ္ပဲ ဟိုလိုလုိ ဒီလိုလို ဆိုင္တုိင္တုိင္ေလး ရွိတဲ့ ဆိုဒ္မွာပဲ တင္မယ္လုိ႔ စဥ္းစားၿပီး တင္လုိက္တာပါ။ ၾကည့္ခ်င္ၾကည့္ မၾကည့္ခ်င္ေနေပါ့။ ၾကည့္ၿပီး လက္ခုတ္တီးလုိ႔ ရသလို၊ ကေလာ္တုတ္လုိ႔လည္း ဘာမွ မတတ္နုိင္ပါဘူး (ကိုယ္လုပ္္ခ်င္ရာ လုပ္ေနတာကို)...

အဲေတာကာ.. ေၿပာရရင္ၿဖင့္ ကေန႔ ပရီဇန္ေတးရွင္း ရွိတယ္ဆုိပါေတာ့။ ဟိုဘက္ စာမ်က္နွာ မွာ ေ၇းထားသလိုပဲ ေက့စ္ စတဒ္ဒီေတြကို ပရီဇန္ေတးရွင္းလုပ္ခုိင္းေတာ့ ဒီေန႔ လုပ္လုိက္ပါတယ္။ အဲဒါေတြကို ဗီဒီယို ဆြဲခ်ထားတာ အခုထိေတာ့ ဖြင့္လုိ႔ရေအာင္ ဖိုင္အမ်ိဳးအစား ေၿပာင္းေနတုနး္ပဲ ရွိပါေသးတယ္။ ကုိယ္ေၿပာထားတာ ကိုယ့္ဘာသာကိုယ္ေတာ့ ၿမင္ခ်င္တာေပါ့ေနာ္။ ဒီမယ္ တင္မတင္ကေတာ့ စဥ္းစားေနတုန္းပါပဲ။

အဲေတာ့ကာ ေတြးမိတာက အဲဒီ ပရီဇန္ေတးရွင္းလုပ္ထားတာကို ဒီမွာ တင္ဖုိ႔ပါ။ ေက်ာင္းအလုပ္ၿဖစ္တဲ့အတြက္ သင္ယူေနဆဲကာလမို႔ အဆင္ေၿပခ်င္မွလည္း ေၿပပါမယ္။ ဘာပဲၿဖစ္ၿဖစ္ဆုိၿပီးသာ တင္လိုက္တာပါ။ ဆိုေတာ့ကာ ဒီပါ၀ါပိြဳင့္နဲ႔ ပရီဇန္႔ထ္လုပ္ခဲ့တယ္ ဆုိပါေတာ့။

ဒီဇိုင္းက အစက အဆံဳး အကုန္လံဳး ကိုယ္ပိုင္ဒီဇိုင္းပါ။ content ေတြကေတာ့ ref ထဲမွာ အကုန္နီးပါး စုထည့္ထားပါတယ္။ တခ်ိဳ႕စာမ်က္နွာေတြက ဗီဒီယိုေတြပါ။ အဲတာေတြကေတာ့ folder path တူမွ ဖြင့္လို႔ရပါတယ္။ ဆုိေတာ့ကာ ဖြင့္လုိ႔ ရမယ္ မဟုတ္ဘူးဆုိပါေတာ့။

ကဲ၊ တင္တာကေတာ့ တင္လုိက္ပါၿပီ။ ေက်းဇူးၿပဳၿပီး ေ၀ဖန္ၾကပါလုိ႔။

(စာေရးသူ)

Heart Failure

View more presentations from ionsis.