ဒီကမာၻေပၚမွာ သက္ရွိေပါင္း သန္း၁၀၀ေက်ာ္ ရွိပါတယ္လုိ႔ စာတစ္အုပ္က ဆိုပါတယ္။ အဲသလို မ်ားၿပားလွတဲ့ သက္ရွိေတြဟာ စာေရးသူတို႔ရဲ႕ နဂိုမူလသဘာ၀အတိုင္း သိရွိနားလည္နုိင္တဲ့ အကန္႔အတြင္းကေလးမွာတင္ တစ္ခုနဲ႔တစ္ခု မတူညီၾကပဲ ကြဲၿပားၿခားနားေနၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဘယ္လိုပင္ ကြဲၿပားေနၾကပါေစ တူညီတဲ့အခ်က္တစ္ခုကေတာ့ အားလံုးေသာ သက္ရွိမ်ားဟာ မ်ိဳးရိုးဗီဇကို အစဥ္အဆက္ လက္ဆင့္ကမ္းရၿခင္းပဲ ၿဖစ္ပါတယ္။ ထိုသို႔ လက္ဆင့္ကမ္းနိုင္ဖုိ႔ အတြက္ မ်ိဳးဆက္သစ္ေတြ လိုအပ္ပါတယ္။ ထိုကဲ့သို႔ လိုအပ္ေသာ မ်ိဳးဆက္သစ္မ်ား ရွိေနနိုင္ဖို႔ အတြက္ သက္ရွိနွင့္ ပတ္၀န္းက်င္ၾကားမွာ စြမ္းအင္ကို အသြင္သဏၭန္ အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ အသံုးခ် ေၿပာင္းလဲေပးဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ (မွတ္ခ်က္။ စြမ္းအင္သည္ ကုန္ဆံုးသြားၿခင္း၊ ေပ်ာက္ပ်က္သြားၿခင္းမရွိပဲ သဏၭန္တစ္ခုမွတစ္ခုသို႔ ေၿပာင္းလဲသြားၿခင္းသာ ရွိပါတယ္ လုိ႔ အဆိုရွိပါတယ္)
စြမ္းအင္ကို ဘယ္လို ေၿပာင္းလဲေပးမယ္ ဘယ္လုိ အသံုးခ်ရမယ္ ဆိုတာကိုေတာ့ မ်ိဳးရိုးဗီဇကပဲ ထိန္းကြပ္ေပးပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ ဘဲဥအစရွာမရသလုိပဲ သက္ရွိဆုိတဲ့အရာေတြကို ဘယ္အရာကေန ထိန္းခ်ဳပ္သလဲလို႔ ေမးခဲ့ရင္ေတာ့ အေတာ္ ေၿဖရခက္ပါလိမ့္မယ္။ သက္ရွိနဲ႔ တခ်ိဳ႕ေသာ သက္မဲ႔လုိ႔ သတ္မွတ္ခံထားရေသာ သက္ရွိမ်ား (ဥပမာ။ သစ္ပင္မ်ား စသည္..) တုိ႔ကို cell လို႔ေခၚတဲ့ အလြန္ေသးငယ္တဲ့ အမွဳန္အမႊားကေလးေတြနဲ႔ စုေပါင္းဖြဲ႕စည္းထားပါတယ္။
အဲဒီ cell ဆိုတဲ့ မွုန္မွဳန္မႊားမႊားအရာေလးေတြ အမ်ားၾကီးစုေပါင္းလာရကေနမွ လူအေသြးအသား အေၾကာအရိုး ကလီစာ ကိုယ္ခႏၵာ ကလီစာ စသည္ၿဖင့္ ၿဖစ္ေပၚလာၾကပါတယ္။ ဒီ cell ေလးေတြဟာ စကၠန္႔တုိင္း စကၠန္႔တုိင္းမွာ တၿပိဳင္နက္ ေသဆံုးသြားၾက ၿပန္အသစ္ၿဖစ္လာလိုက္ၾကနဲ႔ destruction နဲ႔ regeneration က ခႏၵာကိုယ္ေပၚမွာ အၿမဲၿဖစ္ေပၚေနပါတယ္။ (ခႏၵာကိုယ္ရဲ႕ ဦးေနွာက္လို တခ်ိဳ႕ေသာ အပိုငး္မ်ားမွာေတာ့ cell ေတြ အသစ္ၿပန္လည္ၿဖစ္ေပၚၿခင္းမရွိပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ဒီအပိုင္းေတြမွာ ေသဆံုးသြားခဲ့တဲ့ cell ေတြရဲ႔ ေနရာဟာ အၿမဲလစ္လပ္ေနပါတယ္။ စကားမစပ္ ဗုဒၵၿမတ္စြာ မိ္န္႔ၾကားေတာ္မူခဲ့တဲ့ လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ ရုပ္ကို တကယ္တမ္းေသခ်ာ ခြဲၾကည့္ရင္ အမွဳန္အမႊားေလးေတြ ၿဖစ္ၿပီးပ်က္ေနတာပဲ ၿမင္ရတယ္ဆိုတာဟာ ဒီ cell ေတြ ေသသြားလိုက္ ပြားလာလိုက္ ၿဖစ္ေနတာကို ၿမင္ရတာလားလို႔ ေတြးမိပါတယ္။)
cell အမ်ိဳးအစားေတြက လူ႔ကိုယ္ခႏၵာေပၚမွာ ေနရာေပၚမူတည္ၿပီး ကြဲၿပားၾကပါတယ္။ cell ေတြ ဟာ ပထမၿဖစ္ေပၚလာစမွာ တစ္မ်ိဳး တစ္ပံုစံတည္းၿဖစ္ၿပီး တၿဖည္းၿဖည္းနဲ႔သာ ကြဲၿပားသြားၾကပါတယ္။
ထို အရာကေလးေတြရဲ႕ ပံုသဏၭန္က အခန္းငယ္ကေလးေတြလုိပဲၿဖစ္ၿပီး အတြင္းမွာ nucleus လုိ႔ေခၚတဲ့ အႏွစ္လံုးတစ္ခုနဲ႔ တၿခားေသာ အကာပါးေလးေတြ အုပ္ထားတဲ့ အရာကေလးမ်ားလဲ ပါ၀င္ပါတယ္။ nucleus အတြင္းမွာ သက္ရွိေတြရဲ႕ မ်ိဳးရိုးဗီဇမ်ားကို သိုေလွာင္ထားတဲ့ DNA ၾကိဳးေခ်ာင္းေလးေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ cell အတြင္းမွ အရာမ်ားအားလံုးကို organelles လုိ႔ေခၚၿပီး ဒီorganelles ေလးေတြဟာ ႏွစ္ခုထက္ပိုတဲ့ cell မ်ားနဲ႔ စုေပါင္းဖြဲ႔စည္းထားတဲ့ သက္ရွိမ်ားမွာသာ ရွိပါတယ္။
(http://www.fluwikie.com/uploads/Science/eukaryotic_cell.png)
သက္ရွိမ်ားကို cell အမ်ိဳးအစားအရ ခဲြၿခားရရင္ေတာ့ၿဖင့္ ႏွစ္မ်ိဳးနွစ္စား ခြဲၿခားလုိ႔ရပါတယ္။ prokaryote နဲ႔ eukaryote ပါ။ prokaryoteလုိ႔ေခၚတဲ့ သက္ရွိမ်ားမွာ nucleus လုိ႔ေခၚတဲ့ အနွစ္လံုး သီးၿခားမပါရွိတဲ့အတြက္ မ်ိဳးရိုးဗီဇမ်ားက nucleoid region လုိ႔ေခၚတဲ့ ေသးသြယ္ရွဳပ္ေထြးတဲ့ ၾကိဳးေလးမ်ား ပါ၀င္တဲ့ ဧရိယာအၿဖစ္ cell အတြင္းမွာ ရွိၾကပါတယ္။
eukaryote ေတြမွာေတာ့ အဲဒီ အေခ်ာင္းကေလးမ်ားက DNA လုိ႔ေခၚတဲ့ မ်ဳးိရိုးဗီဇဘဏ္ကေလးမ်ားအၿဖစ္နဲ႔ အကာပါးေလး တစ္ခုရဲ႔ ေအာက္မွာ nucleus လုိ႔အမည္ရတဲ့ အနွစ္လံုးေလးအၿဖစ္ စုစုစည္းစည္းၿဖစ္သြားပါတယ္။
သက္ရွိမ်ားကို cell အေရအတြက္နဲ႔ ခြဲၿခားသတ္မွတ္ၿပရရင္ေတာ့ unicellular နဲ႔ multicellular ဆိုၿပီး နွစ္မ်ိဳးနွစ္စား ရွိပါတယ္။ ေပးထားေသာနာမည္မ်ားနဲ႔ ကိုက္ညီစြာပဲဲ unicellular ၿဖစ္တဲ့ သက္ရွိမ်ားဟာ cell တစ္ခုသာပါရွိတဲ့အတြက္ အလြန္႔ အလြန္႔ကို ေသးငယ္ၿပီး သာမာန္မ်က္စိနဲ႔ ၾကည့္ၿမင္နုိင္ဖုိ႔ကေတာ့ လံုး၀မၿဖစ္နုိင္ပါဘူး။ အမ်ားစုေသာ ဘက္တီးရီးယားမ်ားဟာ unicellular သက္ရွိမ်ား ၿဖစ္ၾကပါတယ္။ multicellular သက္ရွိမ်ားကိုေတာ့ နွစ္ခုထက္ပိုတဲ့ cell ကေလးမ်ားနဲ႔ ဖြဲ႔စည္းထားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ cell အေရအတြက္မ်ားေလေလ သက္ရွိအရြယ္အစားၾကီးမားေလေလပါပဲ။ သက္ရွိလူမ်ားဟာ multicellular eukaryote မ်ားၿဖစ္ပါတယ္။
ဒီေလာက္ဆိုရင္ေတာ့ၿဖင့္ cell အေၾကာင္းကို အက်မ္းၿဖင္း ေဖာ္ၿပၿပီးၿပီလို႔ ထင္မိပါတယ္။
==========================================================
(http://www.fluwikie.com/uploads/Science/eukaryotic_cell.png)
